گؤستَرمک چالیشماسی

(سورَجدن اولایا)

رقيه كبيري‌نين «ايچيمده­كي قيز» اؤیکو توپلوسونا قيسا بير باخيش

 آيدين ضيايي

 

"رقيه كبيري"‌نين اؤیکو توپلوسو یازیچی بیر قادينین باخيشي اساسیندا یازیلان اثردیر. بوردا، یازیچی، قادينين یان - یؤرَسینده باش وئرن­لره نیسبت باخيشينی، ها بئله اونلاری نئجه گؤردويونو قلمه چکمه­یه چالیشیر. رقيه كبيري بو کیتابدا اؤز ياشاییشینی قادين ياشاییشی­یلا بيرلَشديرير، بونون سونوجونو كاراكتئرلري­نین آلین­یازی­سیندا يامسیلاییر. او قاديني گؤستَرمه‌یه چاليشير. قادينين نئجه اولدوغوندان دانيشمير، نئجه ياشامالي اولدوغو دا اونون دغدغه‌سي دئييل؛ او گوزگو كيمي قاديني و اونون نئجه ياشاديغيني گؤستَرير... بو اوزدن ده، بيز، بو توپلونو، یالنیز، فئمينيستي بیر يازي كيمي گؤرموروك. اؤیکولری اوخودوقدان سونرا، ذهنیمیزی اؤزونه مشغول ائدن موضوع، «قادينلیق»، و اوندان دا اؤنملي، بو قادين‌ليغي «گؤسترمک» چالیشماسی­دیر.

بلكه بو كوميك سورغونو ائشيتميش اولاسيز: بير قادين نئجه اولور کی، اَري­نين پالتاری اوستونده­کی خانیم تئلینی اوزاقدان سئچه بيلير آمما ماشيني پاركينگه سالاندا دیواري گؤرمور؟! بو، همن قادينين فيزيولوژيك گوجوندن قایناقلانیر. رقيه كبيري ده اؤيكولري­نین کاراکترلرینه بئله بیر گوج باغیشلاییر، روایت­لرینی بو اساسدا ايرَلي سورور. (بو اينجه‌ليك‌لري بیر بیر سايماق، هر دن ده اؤيكولرده چوخ دانیشماغا، بوندان دولایی دا اوخوجونون يورولماسينا سبب اولوب­دور.)

رقیه كبيري‌نين اؤیکولری دوروم اؤیکولری­دیر. او، فضالاري ياراتمير، بلكه فضالار اؤزلريني اونا و اونون اوخوجوسونا تحمیل ائدیر. بو فضالار اوخوجو اوچون يئني بير زاد ساييلماسا دا، یازیچی­نین آنجاق اينجه باخيش گوجودور کی، اوخوجونو بو تانينميش و ایشله­نمیش اتمسفرله يئنيدن اوزلَشمه­یه ماراقلاندیریر. بو اوزدن ده، مخاطب چوخ دا بو اتمسفره گیریشمیر، بلكه اوندان چيخان­لاري بیر بیر گؤرمه­یه گؤیول گؤرسَدیر. اونون اوچون ده، اوخوجو بو اتمسفری تكجه اؤیکو یؤنونده اولان بیر "اؤیکو دورومو" بيلمير، بلكه اونو بوتؤلوک­له گؤرور، اوندا قرار تاپير. رقیه كبيري­ـده "یئتیشدیرمک" باجاریغی وار. منجه بو باجاریق دا (یعنی "اتمسفری یئتیشدیرمک " باجاریغی)، آتمسفر یاراتماقدان اوستون ساييلير.

بو یازیچی­نین فضالاري و ياراتدیغی دوروم­لار، مصرف اوچون دئييل­دیر. یعنی او مصرفه يئتيرمکدن اؤترو یاراتمير. ثمره وئرسين دئیه یوخ، اؤيكو اؤزو ثمره­لن­سين دئیه او یالنیز يئتيشديرير.

رقیه كبيري‌نين تحکیه دونياسي، قادينين "یئنیدن گؤسترمک" وضعيتي‌دير. بير قادينين یئنیدن یاراتماغی، تيپيك بیر قاديندان قاچماغی و يئنيدن اونا قایيتماسي. او قاديني یئنیدن تانیتدیرمیر (یئنیدن تعریف­له­میر). قاديندان هئچ یئنی بير تعریف ده وئرمير.

اؤیکولرده، نوستالوژي و كئچميشه حَزين­جه دؤنوش آرا بیر اؤزونو گؤرسه‌دير. بو اؤزَللیک، قادين يازي­لاریندا بير فاكت كيمي ساييلير. قادين­جا یازیلمیش اؤيكولرده بير سيرا فرکانس­لار وار؛ بير سيرا سؤزجوک­لرین فرکانسی و اونونلا بيرليكده كئچميشه حزين بير دؤنوش.

فرکانسدان سؤز گئتدی. گؤزله­ییش (انتیظار) و اونا مخصوص فضالارلا دوروم­لار، بو کیتابدا دا گؤزه دَیمکده­دیر. قادين دونياسي بو گؤزله­ییشدن آيريلمير؛ گؤزله­مک قادينین همزادی، اونون ائكيزی­دیر.

"ائو"، "آشپازخانا" و قادين­جا يازی­لاردا چوخ تکرار اولان بو کیمی سؤزجوک­لر، بو اؤیکو توپلوسوندا دا بوللوجا ایشله­نیب­دیر. بونا آرتیرین قادین­لارا مخصوص بّنزر دوروم­لارلا ائلمان­لاری دا.

رقیه كبيري بير سورَجده سئير ائدير؛ اونلاردان دانيشديغي قادين‌لار دا بئله بیر سورجده يئرلَشير. بونا گؤره ده گؤسترديیي قادين كاراكترلري، سيخيجي و یورودوجودور. اونلارين عادي بير یاشاییش­لاری وار. بوردا ـ یازیچی یئنی بير شئي آدلانديرمير، او هامیمیز آدلارینی بیلدیییمیز آدام­لاردان دانیشیر؛ بونون دا سئچکین و گؤزه گلمه­یینه سبب اولان شئي، یالنیز اونون اينجه قادين باخيشي­دیر. او اوخوجونون قادين دونياسي­یلا تانيش اولماسينا باعث اولور.

بوردا، «قالا» اؤیکوسونه قاییدیب، بو اثرده رقیه كبيري‌نين روايت دونياسيندان یازماق ایستَردیم. یازیچی «قالا»دا بير شكيلي قاب ائله­ییب، او شکیلدن لاپ آزینی بيزه گؤستَرير. كيشي بو اؤيكوده ائتکی­سیز بير كاراكتر كيمي نمایشه قويولور. كيشي اويوندا رول اوینامیر، حتتا هارا باخديغي دا قادينين ايسته‌یيندن آسيلي‌دير. قادين، كيشيني چّرچیوه­ده ساخلاماغا چاليشير. رقیه كبيري‌نين كيشي كاراكترلري­نین چوخو دَنه چيرتلايان، سيگار چكن و تلویزيون قاباغيندا اوزانان آدام­لاردیلار. «قالا»دا او قایغی‌سیز و هئچ زاد وئج­لرینه اولمايان كيشي‌لر، (نه قدَر ـ بو اويوندا ـ دوزگون رول اویناماق ايسته‌سه‌لر ده،) نهایت، قاب ایچینده اولان بير شکیله چئوریلیرلر. کیشي‌نين سَسي بعضی حؤكم­لري وئرسه ده، قادينين قولاغيندا آمما تحكم قابليتينی الدن وئريلمیش کیمی ائشیدیلیر. قادينین کدَر و اؤزلَم­له دولو يالقیزليغيندا سئير ائتدییینه باخمایاراق، او یئنه بو سَرت­لییی اوستوندن گؤتورولمه‌یینه کامیلن راضي گؤرونور.

رقیه كبيري، «قالا»دا بير شاهمات اويونوندان حاضیرلیق (و تمهيد) آلاراق، اوندا اولان سیمگه­لری  اؤيكوسونده يئنيدن نمایشه قویور. يعني شاهمات کیمی سمبولیک بیر اويوندا، رقیه كبيري "حاد نمادين" دورومونو دا اونا قازانديرير. اؤيكونون ده ايرَ‌لي گئتمه‌سي، بو سیمگه­لرین ماکزیمم  اولوشودور. مؤهره­لرين آغ - قارا اولدوغوندان یارارلاناراق، قادين – کیشی ایکیلییی آنلامینی یئتیرمک، كلاسيك بير تمهيده بَنزه­یير. قادين همیشه قارا ایمیش. ایندی آنجاق كيشي­نین اؤلوب عکس قابی چَرچیوسیندن اونو ايزله‌دیییندن سونرا، آغ اولماغا، آغ مؤهره­­لرله اویناماغا ايمكان تاپیر...

رقيه كبيري فئمينيست­جه باخیش­لارا "هنري يازي" قورولوشو­یلا (و تمهيدي ايله) ياناشماغا چالیشیر، اؤزونو ایسه قضاوت یئرینده اَیله­شدیرمیر. قادين­لارین مسئله­لرینی قابارتسا دا، آنجاق شعارا قاپیلمادان، او مسئله­لری نهایتده اوخوجويا بوراخير. بوردا، ادبي دموکراسی دا بیر آز نفس آلا بیلیر!

 

اَتک یازی: ــــــــــــــــــــ

سورَج: فرآیند/ اولای: حادثه, بوردا رخداد آنلامیندا گئتمیش­دی/ (سورَجدن اولایا: از فرآیند تا رخداد)/ اؤیکو توپلوسو: مجموعه داستان/ سونوج: نتیجه/ دوروم: وضعیت, موقعیت/ کاراکتر: شخصیت/ تحکیه (تحکییه): داستانی/ ائتکی: تاثیر (ائتکی­سیز: تاثیرسیز، منفعل)/ اؤزلَم: حسرت/ شاهمات: شطرنج/ سیمگه: سمبل, نماد/ قورولوش: ساختار/ یاناشماق: نزدیک شدن/ آنلام: مفهوم/